1. Frá því er sagt, einhverju sinni at Helgi {var} enn sendr á njósn í Geirþjófsfjǫrð; ok þykkir mǫnnum áræðiligt,1 at Gísli myni þar. 2. Sá maðr ferr með hánum, er Hávarðr hét; hann hafði komit út um sumarit áðr, 2ok var frændi Gests Oddleifssonar. 3. Þeir váru sendir í skóga, at hǫggva efnitré;3 en þó at þetta væri yfirbragð4 á þeira ferð, þá bjó þó hitt undir,5 at þeir skyldi leita at Gísla ok vita, ef þeir fyndi fylgsni6 Gísla. 4. Ok einn dag at kveldi sjá þeir eld í kleifunum fyrir sunnan ána; þat var um dagsetrsskeið ok niðmyrkr7 sem mest. Þá spyrr Hávarðr Helga, hvat þá sé til ráðs – “ok muntu,” segir hann, “vera þessu vanari en ek.”
5. “Einn8 mun á gǫr,” segir Helgi, “at hlaða9 hér vǫrðu á holi þessum, er nú stǫndum vit á, ok mun þá finnaz10 er ljóss dagr er; ok sér héðan frá vǫrðunni til kleifanna, er skammt er at sjá.”
6. Þetta taka þeir ráðs. Ok er þeir hafa hlaðið vǫrðuna, sagði Hávarðr sik syfja, svá at hann kvez ekki mega annat en sofa. Hann gerir svá. 7. En Helgi vakir ok hleðr þat sem ógǫrt var at vǫrðunni; ok er hann hafði því lokit, þá vaknar Hávarðr ok biðr Helga þá sofa, en hann kvez vaka mundu. Ok Helgi søfr um hríð. 8. Ok á meðan hann søfr, tekr Hávarðr til verks ok berr á brott vǫrðuna alla ok sér hvern11 steininn í náttmyrkrinu. 9. Ok er hann hefir þat gǫrt, þá tekr hann stein einn mikinn ok keyrir niðr á bergit12 nær hǫfði Helga, svá at jǫrðin bifaðiz við; ok þá sprettr Helgi upp, ok verðr {lafhræddr ok felmsfullr} ok spurði hverju gegndi.
10. Hávarðr sagði: “Maðr er í skóginum, ok hafa margir slíkir komit í nótt.”
“Þat mun Gísli verit hafa,” segir Helgi, “ok mun hann hafa orðit var við okkur; ok máttu þat skilja, félagi góðr!” segir hann, “at vit munum allir lemjaz ef á okkr kømr slíkt grjót; ok er engi annar á gǫr,13 en verða á brottu sem skjótaz.”
11. Nú rennr Helgi sem fljótast hann má hann; en Hávarðr gengr á eptir ok biðr Helga eigi hlaupa undan sér; en Helgi gaf at því engan gaum, ok fór sem fœtr toguðu.14 12. Ok at lykðum koma þeir báðir til skips ok stíga þar á ok ljósta síðan árum í sjó ok róa sem ákafast, ok létta eigi fyrr sinni ferð, en þeir koma heim í Otradal, ok segir Helgi, at hann er víss orðinn, hvar Gísli er niðr kominn. 13. Eyjólfr víkz við skjótt15 ok ferr þegar við tólfta mann, ok er þat í fǫr Helgi ok Hávarðr; þeir fara til þess er þeir koma í Geirþjófsfjǫrð, ok ganga um alla skóga at leita vǫrðunnar ok fylgsnis Gísla, ok fundu hvártki. 14. Nú spyrr Eyjólfr Hávarð, hvar þeir settu vǫrðuna.
Hann svarar: “Eigi má ek þat vita, því at bæði var, at ek var svá syfjaðr, at ek vissa fátt frá mér,16 enda hlóð Helgi þá vǫrðuna, er ek svaf. Eigi þykkir mér ørvænt, at Gísli hafi orðit varr við okkr ok hafi borit brott vǫrðuna, þá er lýsti ok vit várum í brott farnir.”
15. Þá mælti Eyjólfu: “Afauðit verðr oss mjǫk um þetta mál,17 ok munu vér aftr snúa,”
ok svá gera þeir ok kvez Eyjólfr áðr vilja hitta Auði. 16. Þeir koma nú á bœinn ok ganga inn, ok settiz Eyjólfr enn18 á tal við Auði.
17. Hann tekr svá til orðs: “Ek vil eiga kaup við þik,19 Auður,” segir hann, “at þú seg mér20 til Gísla, en ek mun gefa þér þrjú hundruð silfrs, þau sem ek hefi tekit til hǫfuðs honum; þú skalt ok eigi við vera, er vér tǫkum hann af lífi. 18. Þat skal ok fylgja, at ek mun fá þér ráðahag þann, at ǫllu sé betri, en sjá hefir verit. Máttu ok á þat líta,” segir hann, “hversu óhallkvæmt þér verðr at liggja í eyðifirði þessum, ok hljóta þat af óhǫppum Gísla, ok sjá aldri frændr ok nauðleytamenn.”
19. Hón svarar: “Þar þykkir mér óvænst um,” segir hón, “at vér verðum um þat sátt, at þú fáir mér þat gjaforð, at mér þykki jafnt við þetta. En þó er þat satt, sem mælt er, at fé er bezt eptir feigan;21 ok lát mik sjá, hvárt fé þetta er svá mikit ok frítt, sem þú segir.”
20. Hann steypir nú fénu í kné henni, ok hefir hón hǫnd í, en hann telr ok tjár22 fyrir henni. Guðríður, fóstra hennar, tekr at gráta.
2: sumarit áðr, “last summer.” ↩
4: yfirbragð, n. “pretense.” ↩
5: bjó–undir, “stuck behind it” (was the real purpose). ↩
8: Einn (namely kostr) mun á gǫrr, “only one thing to do.” ↩
10: finnaz, fylgsnit in S; in either case the meaning is the same. ↩
11: sér hvern, “each one for himself,” meaning, he throws stones away and scatters them as much as he can. ↩
12: keyrir–bergit, “throw him down to the rocky ground” (just where he stood). ↩
13: er engi annarr á gǫrr, “there is no other way out for us” (see above § 5). ↩
14: sem fœtr toguðu, “as much as his legs could.” ↩
15: víkz við skjótt, “then quickly sets in motion.” See Hrafnkels saga (1847) s. 18, 13: hann (Hrafnkell) veikz við skjótt ok kvaddi upp menn sína. ↩
16: frá mér, “away from me,” “around me.” ↩
17: Afauðit verðr oss mjǫk um þetta mál, “little luck will come to us in this matter.” ↩
18: enn, as above, c. 22, 5. ↩
19: eiga kaup við þik, “conclude a trade with you.” ↩
20: at þú seg mér, see Eyrb. c. 19, 18. About segja til ehs, see above c. 22, 4. ↩
21: fé–feigan, an old alliterative proverb; here feigr seems to mean, “tot,” not as usual, “fallen in death.” ↩
22: telr ok tjár, an alliterative expression: “he needs a lot of words” (to persuade her). ↩