1. Berki þykkir eigi þat til liggja,1 at veita Ingjaldi atgǫngu, landseta sínum; hverfa þeir nú frá til bœjar ok leita þar Gísla, ok finna hann eigi, sem ván var. 2. Þeir fara nú um eyna ok koma þar at í einum stað, er fíflit lá, ok beit gras í dalverpi2 einu, ok bundinn steinn við hálsinn.
3. Þá tekr Bǫrkr til orða: “Bæði er nú at mikit er sagt frá fíflinu Ingjalds enda deiliz þat nú heldr víðara,3 en ek hugða, ok er hér ekki á at horfa,4 ok hefir oss orðit svá mikil vanhyggja at stóru berr;5 ok eigi veit ek, nær vér fáum þetta leiðrétt.6 4. Ok mun Gísli þar verit hafa á bátinum hjá oss, ok mun hafa látit eptir7 fíflinu, {því at hann er við hvárttveggja brugðinn ok er hin mesta hermikráka}; ok er þat skǫmm jafnmǫrgum mǫnnum, ef hann skal nú komaz ór hǫndum oss; ok skundum eptir8 hánum, ok látum hann nú eigi úr fœri ganga.”9
5. Síðan hlaupa þeir á skip ok róa eptir þeim ok falla fast við árar.10 Þeir geta at líta, at þau eru komin langt inn á sund,11 ok sœkja nú hvárir tveggja fast róðrinn. 6. Rennir þat skipit meira, sem menninir váru fleiri á, ok leggz svá næri12 um síðir, at þá er Bǫrkr kominn í skotfœri,13 er þau eru komin at landi. 7. Þá tekr Gísli til orða ok mælti við ambáttina: “Nú munu við skiljaz, ok er hér gull, at þú skalt fœra Ingjaldi, en annat konu hans, ok seg þeim, at þau gefi þér frelsi ok ber þetta til jartegna. Ek vil ok, at Svarti sé frelsi gefit. Máttu at vísu heita minn lífgjafi,14 ok vil ek, at þú njótir þess.”
8. Nú skilja þau ok hleypr Gísli á land15 ok í hamraskarð nǫkkut, {en þat er á} Hjarðanesi.16 Ambáttin røri í brott, alsveitt af mœði, ok rauk af henni. 9. Þeir Bǫrkr róa at landi, ok verðr Saka-Steinn skjótastr af skipinu, ok hleypr at leita Gísla; ok er hann kømr í hamraskarðit, stendr Gísli fyrir með brugðit sverð, ok keyrir þegar í hǫfuð hánum, svá at stóð í herðum niðri, ok fell hann dauðr á jǫrð. 10. Þeir Bǫrkr ganga nú upp á eyna, en Gísli hleypr á sund17 ok ætlar at leggjaz til lands. 11. Bǫrkr skýtr eptir hánum spjóti, ok kom í kálfann á hánum, ok skar18 út ór, ok varð þat mikit sár; hann kømr á brott spjótinu, en týnir sverðinu, {því at} hann var svá móðr, at hann gat eigi á haldit. 12. Þá var myrkt af nótt, er hann komz at landi, þá hleypr hann í skóg, {því at} þá var víða skógum vaxit. 13. Þá róa þeir Bǫrkr at landi ok leita Gísla, ok kvía hann19 í skóginum, ok er hann svá móðr ok stirðr, at hann má varla ganga, ok verðr nú varr við menn alla vega frá sér. 14. Nú leitar hann ráðs ok ferr ofan til sjávarins, ok kømz þar inn með flœðarbǫkkum20 til Haugs21 í myrkrinu ok hittir bónda einn, er Refr hét, «sonr Þorsteins rannstafs,»22 ok var allra manna slœgastr. Hann heilsar hánum, ok spyrr tíðinda. Hann sagði allt, hversu farit hafði með þeim Berki. 1. Refr átti sér konu, er Álfdís hét, væn at yfirliti, en fárskona23 sem mest í skapi, ok var enn mesti kvenskratti;24 með þeim Ref var jafnræði.25 16. Ok er hann hefr sagt Ref tíðindin, skorar Gísli á hann til fulltings – “ok munu þeir koma hér brátt,” sagði Gísli, “ok ekr nú at mjǫk,26 en fáir verða til liðveizlu.”
17. “Ek mun gera á nǫkkurn,”27 sagði Refr, “þann at ráða einn, hversu með skal fara at veita þér, ok hlutaz þú til einskis.”
“Þat skal nú þiggja,” sagði Gísli, “ok mun ek eigi ganga feti framar.”
“Gakk þú inn þá,” sagði Refr;
ok svá gerðu þeir.” 18. Þá mælti Refr við Álfdísi: “Nú mun ek skipta mǫnnum við þik í rekkjunni,”28 ok tekr nú fǫtin ǫll úr rúminu ok mælti, at Gísli skyldi þar niðr leggjaz í hálminn, ok berr29 á hann ofan fǫtin, ok hvílir nú á hánum ofan hón Álfdís, “ok vertu nú þar,” sagði Refr, “fyrst, hvat sem í geriz.”
19. Hann biðr nú Álfdísi vera sem versta viðskiptis ok sem œrasta30 – “ok spari nú ekki af,” sagði Refr, “ok at mæla þat allt illt, er þér kœmr í hug, bæði í blóti31 ok skattyrðum; en ek mun ganga til tals við þá, ok haga svá orðum sem mér sýniz.”
20. Ok í annat sinn, er hann kœmr út, sér hann menn fara, ok eru þar fǫrunautar Barkar, átta saman; en Bǫrkr er eptir at Forsá,32 ok skulu þessir þangat fara, at leita at Gísla ok taka hann, ef hann væri þar kominn. 21. En Refr er úti ok spyrr tíðenda.
“Þau ein kunnu vér at segja, at þú munt spurt hafa, eða veiztu nǫkkut til fara Gísla?” segja þeir, “eða hvárt hefir hann hér nǫkkut komit?”
22. “Þat er bæði,” sagði Refr, “at hann hefir ekki hér komit, enda myndi hánum skamt til skjótra ófara, ef hann hefði þess freistat; ok eigi veit ek, hversu trúligt33 yðr þykkir, at ek munda eigi óbúnari en einnhver34 yðvarr at drepa Gísla; en hefi ek þat vit með mér, at ek munda þykkjaz ekki alllítið í vinna, at hafa slíks manns traust, sem Bǫrkr er, ok hans vinr vildi ek vera.”
23. Þeir spyrja: “Er þér nokkut um,35 at vér rannsǫkum þik ok hús þín?”
“Já,” sagði Refr, “þat vil ek gjarna; því at ek veit, at þér meguð því øruggligar leita í ǫðrum stǫðum, ef þér vitið fyrir víst, at hann er eigi hér, ok gangið inn ok leitið sem gǫrsamligast.”36
24. Þeir ganga inn. Ok er Álfdís heyrði hark þeira, þá spyrr hón, hvat gauragangi37 þar væri, eða hverir glóparnir38 starfaði á39 mǫnnum um nætur. 25. Refr bað hana at hafa sik at hófi, en hón lætr þó eigi vant margra fíflyrða;40 veitir hón þeim mikla ágauð,41 svá at þeir máttu minni til reka.42 Þeir rannsaka eigi at síðr, ok þó minnr en þeir myndi, ef þeir yrði eigi fyrir þvílíkum hrópyrðum af húsfreyju. 26. Fara síðan á brott, ok finna alls ekki,43 ok biðja bónda vel lifa; en hann bað þá vel fara, ok koma þeir aptr til fundar við Bǫrk, ok una44 allilla við sína fǫr ok þykkjaz fengit hafa mikinn mannskaða með svívirðing, en komit engu áleiðis.45 27. Flyz þetta nú yfir héraðit, ok þykkir mǫnnum eigi ór steini hefja, hverjum ófǫrum þeir fara fyrir Gísla. Bǫrkr ferr nú heim ok segir Eyjólfi, hvat um er at vera. 28. Gísli er með Ref hálfan mánuð, ok síðan fer hann á brott, ok skilja þeir Refr góðir vinir; ok gefr Gísli hánum hníf ok belti, ok váru þat góðir gripir; en ekki hafði46 hann fleira laust.47 29. Ok eptir þetta ferr Gísli í Geirþjófsfjǫrð til konu sinnar, ok hefir nú mikit aukiz hans frægð í þessum atburð; ok er þat ok sannsagt, at eigi hefir meiri atgǫrvimaðr verit en Gísli, né fullhugi, ok þó varð hann eigi gæfumaðr. {Nú er fyrst frá horfið.}
1: til liggja, “to be befitting.” ↩
2: stað–dalverpi, about this place (in the southern part of the island) and the so called Fíflsgerði, see Kålund I, 542. ↩
3: deiliz–víðara, “can do more” (by appearing in two places at the same time). ↩
4: er–horfa, “there is no doubt,” as how the matter stands oss, dat. ↩
5: at stóru berr, (also stórum), “that it goes much too far.” ↩
6: leiðrétta, “make up for it.” ↩
7: láta eptir=herma eptir, c. 25, 8. ↩
8: skundum eptir, “we will catch up to him quickly.” ↩
9: ór fœri ganga, “to release himeself from his favorable postition for us.” ↩
10: falla fast við árar, “put in mighty oars.” ↩
11: sund, is plur. (the straits between the islands and the coast). ↩
12: leggz–nœr, “they come so close to each other.” ↩
13: skotfœri, n. (=skotmál), “firing range (distance).” ↩
15: land, it was, and is expressly stated in S, a small island. ↩
16: Hjarðarnesi, Hjarðarnes is the rather broad peninsula between Vatsfjǫrðr and Kjálkafjǫrðr, see Kålund I, 546–47. About the place where Gísli came ashore, see Árbók fornleifafjelags 1893, s. 3–4. ↩
17: sund, from the rock to the mainland, the distance is only 30 leagues. ↩
18: skar, obj. is spjótit: “the spear cut out” (from the flesh), so that he made a deep cut, but did not get stuck in the wound. ↩
19: kvía hann, “move him from all sides.” ↩
20: flœðarbǫkkum, “high shore that is flushed by the sea during high tide.” ↩
21: Haugr, a settlement, just a few fathoms from the coast. Kålund I, 546.
Ꝩ Also means, “burial mound,” a common element in some place names. ↩
22: rann-stafs (also, frgmt.), actually, “bar, pillar, of a house.” Aside from the saga, these people are unattested. ↩
23: fárskona, “a dangerous woman.” ↩
24: kvenskratti, m. “fiend in female form.” ↩
25: með–jafnrœði, “R. and they got along with each other.” ↩
26: ekr–mgǫk, “it is very urgent.” ↩
27: Ek mun gera á nǫkkurn (that is, kost), “I have to make a condition.” ↩
28: skipta–rekkjunni, “exchanging the men with you in bed,” meaning, assign you another bedmate. ↩
30: sem œrasta, “as mad as possible.” ↩
31: blót, n. “to swear, cuss.” ↩
32: Forsá, a settlement somewhat farther west than Haugr. ↩
33: trúligt, “credible;” he thinks they know or assume that he wanted to kill Gísli as much as they did. ↩
35: Er–um, “do you object to that?” to um, hug is implied. ↩
36: sem gǫrsamligast, “as thorough as possible.” ↩
37: hvat gauragangi (dat.), “what hooligans.” ↩
39: starfaði á, “caused unrest.” ↩
40: fíflyrða, “rough, rude speech.” ↩
41: ágauð, “scolding words,” v. geyja á, “barking at” “taunting.” ↩
42: minni til reka, “to keep in memory.” ↩
43: ok finna alls ekki, “after they had done nothing” (hysteron proteron). ↩
44: una, subj. is Bǫrkr and all the rest. ↩
46: ekki–hefja, “that no change was noticeable (for the better);” “that one was worse and more shameful than the other.” How the expression is to be understood specifically as not known. ↩