Gísla saga Súrssonar 34
1. Nú er Gísli heima þat sumar, ok er nú kyrt. Síðan kømr sumarnátt øfsta. Þá er þess getit, at Gísli mátti ekki sofa, ok ekki þeira þriggja. 2. Veðri var þann veg farit, at á var logn mikit; hélufall var ok mikit.1 Þá kvez Gísli vilja fara frá húsum ok til fylgsnis síns suðr undir kleifarnar ok vita, ef hann mætti sofna. 3. Nú fara þau ǫll, ok eru þær í kyrtlum, ok drepa kyrtlarnir dǫggslóðina.2 Gísli hafði kefli, ok reist á rúnar, ok falla3 niðr spænirnir.
4. Þau koma til fylgsnisins. Hann leggz niðr ok vill vita, ef hann gæti sofit; en þær vaka; rennr á hann svefnhǫfgi ok dreymir hann, at fuglar kœmi í húsit (er læmingjar heita, þeir eru)4 meiri en rjúpkerar ok létu illiliga ok hǫfðu válkaz í roðru ok blóði. 5. Þá spurði Auðr, hvat hann hafði dreymt – “Nú váru enn eigi svefnfarar góðar.” 6. Gísli kvað vísu:
38
Mér bar hljóm í heime,
hǫr-Bil!, þás vit skilþomk,
(skekkek dverga drykkjo,
dreyra sals fyr eyro;
ok hjǫrraddar hlýdde
heggr rjúpkera tveggja,
(koma mon dals á drenge
dǫgg) læmingja-hǫggve.5
7. Ok er þetta er tíðenda, heyra þau mannamál, ok er Eyjólfr þar kominn með enn fimtánda mann, ok hafa áðr komit til húss, ok sjá dǫggslóðina, sem vísat væri til.6 8. Ok er þau verða vǫr við mennina, ganga þau upp á kleifarnar,7 þar sem vígi er bezt, ok hefir hvár þeira8 þusl9 í hendi mikla. 9. Þeir Eyjólfr ganga at neðan. Hann mælti þá við Gísla: “Hitt er nú ráð, at fara eigi undan lengra, ok láta þik eigi elta sem huglausa menn, því at þú ert kallaðr fullhugi mikill. Hefir nú orðit skamt funda á milli, ok þat mundu vér vilja, at sjá væri enn øfsti.”
10. Gísli svarar: “Sœk þú at karlmannliga fyrir því at ek skal ekki lengra undan fara. Er þat ok þín skylda mest at sœkja fyrstr at mér, því at þú átt sakir við mik meiri en aðrir menn, þeir sem hér eru í fǫr.”
11. “Ek mun þat ekki undir þér eiga,”10 segir Eyjólfr, “at skipta liði mínu sem mér líkar.”
“Þat var ok líkara,” segir Gísli, “at grey þitt11 mundi eigi þora við mik vápnum at skipta.”
12. Eyjólfr mælti þá til Njósnar-Helga: “Þat væri nú frægð mikil, at þú réðir fyrstr upp á kleifarnar at Gísla, ok myndi þat ágæti lengi uppi vera.
13. “Opt hefi ek þat reynt,” segir Helgi, “at þú vilt aðra hafa fyrir þér optast,12 þar er nǫkkur raun13 er at; en fyrir því, at þú eggjar svá ákafliga, þá skal ek til ráða, en þú fylg mér drengiliga ok gakk næst mér, ef þú ert eigi með ǫllu blauðr.”
14. Helgi ræðr nú til, þar sem hánum þykkir vænst,14 ok hefir í hendi ǫxi mikla. Gísli var svá búinn, at hann hafði í hendi ǫxi ok gyrðr sverði ok skjǫld á hlið; hann var í kufli grám ok hafði gyrt at sér með reipi. 15. Nú skopar Helgi skeið15 ok hleypr upp á kleifarnar at Gísla. Hann snarar í móti Helga ok reiðir upp sverðit ok rekr á lendarnar, svá at í sundr tók manninn í miðju, ok fellr sér hvárr hlutrinn ofan fyrir kleifarnar. 16. Eyjólfr komz upp annars staðar, ok kom þar Auðr í móti honum ok lýstr á hǫnd honum með lurki,16 svá at ór dró allt aflit úr ok hratar hann ofan aptur.
17. Þá mælti Gísli: “Þat vissa ek fyrir lǫngu at ek var vel kvæntr; en þó vissa ek eigi, at ek væri svá vel kvæntr, sem ek em. En minna lið veittir þú mér nú, en þú myndir vilja eða þú ætlaðir, þó at tilræðit væri gott, því at eina leið myndi þeir nú hafa farit báðir.”17
Notes
1: hélufall–mikit, “frost had also grown much.” ↩
2: drepa–dǫggslóðina, “To make (by dragging through the snow) a continuous trail through the frosted ground.” ↩
3: falla, that showed the aggressors the way to them. ↩
4: í lœmingi, some kind of bird? ↩
5: Str. 37. Prose word order: Mér bar hlóm fyr eyro í heime sals dreyra, þás vit skilþomk, hǫr-Bil; skekkek dverga drykkjo; ok hjǫrraddar heggr hlýdde læmingja-hǫggve tveggja rjúpkera; dals dǫgg mon koma á drenge.
“A sound came into my ears from the region of the river, woman; I write a verse; and the warrior (I) heard two male ptarmigans assailing each other violently; the rain of the bow will fall over the people.”
- heimr sals dreyra, salr, here is found a very old usage, as is also found in Vǫlospá 4: “the earth;” the blood (the blood stream) of the earth,” the river, (see the myth of Ymer); therefore the poet probably means the small river near the “earth house,” “the Botnsá; heimr is therefore the location on the river where he hid.
- þás vit etc. appears to assume a different situation than that of the saga.
- hǫr-Bil, “the godess of flax,” the woman.
- skekkek is an expression of modest genius of the poet; skekkja, “to set akilter;” skekkir bragsmíþar in Bjǫrn Hitdœlakappe (verse 17 in Boer’s edition).
- dverga drykkja (also AM), “the drink of dwarves,” the poet, poetry, the poem.
- hjǫr-raddar heggr; hjǫrrǫdd, “the voice or loud speech of the sword” the battle, of which heggr, “unerring tree,” is the warrior.
- lœmingja-hǫgg, “a violent, forceful thrust,” from mutual, wrathful attack.
- dals dǫgg, “the rain of arrows,” arrows and spears not only in their own meanings but with regards to the fight itself as well. ↩
6: sem–til, “…as if leading the way.” ↩
7: kleifarnar, about the terrain and the peculiarities of the battle see the thorough analysis of Vigfússon’s, Árbók 1883, pp. 44 ff. together with the two plates. See also Kålund I, 560–61. ↩
8: hvár þeira, “the two women,” Auðr und Guðríðr. ↩
10: Ek–eiga, “I will not leave that to your discretion.” ↩
11: grey þitt, “you coward,” or “bitch;” see c. 31, 5. ↩
12: at–optast, “that you most often send others in.” ↩
13: raun, “difficulty, danger.” ↩
14: vœnst, “offering the greatest chance of success.” ↩
15: skopar Helgi skeið, “Helgi gave it a try.” ↩